Ahmed b. Mahmud (Göynüklü)

Turkish
Mevcut Diğer Diller: 
English
Hayati: 

A.M. Göynük’te doğmuştur. Ta’rih’inde 6 Şevval 1163/8 Eylül 1750’de yapılan tevcihat kayıtlarında kendisinden Göynüklü Ahmed Efendi diye bahseder. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ölüm yılı Sicill’de 1172/1759 olarak verilmekte ve öldüğünde 100 yaşını geçmiş olduğu belirtilmektedir. A.M.’nin uzun bir ömür sürdüğü, eserine kaydettiği IV. Mehmed (hük. 1058-1099/1648-1687) dönemindeki isyanı (1687) gördüğüne ait bilgiden ve bu isyanın eleştirisini yapacak olgun bir yaşta olmasından da anlaşılmaktadır. Buradan hareketle A.M.’un 1060/1650’li yıllarda doğmuş olduğunu tahmin edebiliriz.

A.M. uzun bir ömür sürmesine rağmen bugün hem hayatına hem eserine dair çok az bilgi bulunmaktadır. Babinger A.M.’nin eseri hakkında bir dipnotta kısa bilgi vermiş fakat hayatı hakkında açıklama yapmamıştır. A.M.’den bahseden ve eserinin yazmasından ilk faydalanan A. N. Kurat’tır. Kurat makalesinde, A.M.’nin Osmanlı tarih yazarları arasında hak ettiği yeri alması gereken bir tarihçi olduğuna dikkat çekmiştir. Ayrıca hakkında çok az bilgi bulunan bu kişinin dil hususiyetlerine dayanarak Anadolulu olabileceği ihtimali üzerinde durmuştur. Daha sonra Romanyalı tarihçi A. Tertecel A.M.’nin Prut seferine (1711) dair kaydettiklerinin Bogdan (Moldovya) tarihi için bakir ve çok önemli bilgileri içerdiğini belirterek araştırıcıların dikkatini bu esere çekmek istemiştir. A.M.’nin eseri ve hayatı S. Çolak’ın 1999 tarihli Ta’rih-i Göynüklü adındaki doktora tezine de konu olmuş Ta’rih’i Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılı için önemli bir kaynak olarak sunulmuştur. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki tevcihat kayıtlarını esas alan E. Afyoncu makalesinde A.M.’nin kim olduğu konusunu aydınlatmaya çalışmıştır (2004). A.M. Ta’rih’inin Prut seferine ait 30 varaklık bölümü Kurat tarafından Arap harfleriyle ve transkripsiyon halinde yayınlanmıştır. Tamamının transkripsiyonlu metni ise S. Çolak ve A. Sağırlı tarafından yayına hazırlanmaktadır.
A.M.’nin Ta’rih’i ve diğer bir çok bilgi bir yazma mecmua içindedir. A.M.’nin hayatına dair mevcut bilgiler çeşitli vesileler ile bu mecmuaya düştüğü notlarından ibarettir. Bu notlardan hareketle A.M. mecmuasını yazmaya ve günlüğünü tutmaya başladığı zaman hazine-i birun katibidir. Kendisi bu görevdeyken Rusya’ya açılan Prut seferine (1123/1711) katılmış, şahit olduğu olayları günü gününe kaydetmiştir. 1127/ 1715’te Avusturya’ya açılan sefer dolayısıyla kendisine hazine-i birun katipliğinin yanısıra piyade mukabeleciliği görevi tevcih edilmiştir. Yaklaşık bir yıl sonra 10 Şevval 1128/27 Eylül 1716’da mevkufatçı olmuştur. Kısa süre sonra, 11 Cemaziyelahir 1129/23 Mayıs 1717’de bu görevden azledilmiştir. Eserine düştüğü kayda göre, 13 Şevval 1132/18 Ağustos 1720 tarihinde cebeciler katibidir ve daha önce silahdar katipliği de yapmıştır. A.M. bundan sonra 8 Şevval 1134/22 Temmuz 1722’de büyük kale tezkireciliğine atanmış ve yaklaşık bir yıl sonra 22 Şevval 1135/24 Temmuz 1723’de azledilmiştir. A.M. azledildikten iki yıl sonra 12 Şevval 1137/24 Haziran 1725’de tekrar piyade mukabelecisi olmuştur. 9 Şevval 1142/27 Nisan 1730’da üçüncü defa cebeciler katipliğine atanmıştır. Patrona Halil İsyanı’ndan kısa bir süre önce 16 Muharrem 1143/1 Ağustos 1730 tarihinde ikinci defa büyük kale tezkireciliği ve küçük ruznamçelik vekaleti kendisine ihsan olunmuştur. A.M.’nin Ta’rih’indeki 4 Rebiülahir 1143/17 Ekim 1730 tarihli kayıttan isyandan sonra onun ikinci defa mevkufatçılık ile görevlendirildiği anlaşılmaktadır. İkinci mevkufatçılığının ardından ise 1 Zilhicce 1144/26 Mayıs 1732 ile 1 Cemaziyülevvel 1145/ 20 Ekim 1732 tarihleri arasında küçük ruznamecidir. 27 Muharrem 1149/7 Haziran 1736’da Osmanlı ordusu Rusya’ya karşı sefer için Davud Paşa Sahrası’na çıktığında A.M. kalyonlar defterdarıdır ve seferden muaftır. Ayrıca bu görevi gereği Qırım’a gönderilmek için 5000 tüfenk-endaz levendat yazımına memurdur. A.M. 2 Rebiülahir 1153/27 Haziran 1740’ta tekrar Anadolu muhasebecisi atanmış,ancak 12 Şevval 1153/31 Aralık 1740’ta bu görevden azlolunmuştur. 
Subhi Ta’rihi’ne göre 17 Şevval 1155/17 Aralık 1742 tarihinde tekrar cebeciler katipliğine atanmış ve bu görevde 7 Ramazan 1156/25 Ekim 1743’e dek kalmıştır. Eserindeki kayda göre A.M., 14 Rebiülevvel 1162’de/3-4 Mart 1749’da Istanbul’da çıkan bir fırtınada zahire yüklü gemilerin zarar gördükleri bir zamanda anbar emini olarak görevlidir. A.M. 12 Şevval 1158/7 Kasım 1714’de şıkk-i sani defterdarı atanmıştır ve 14 yıl bu hizmette bulunmuş ve ölünceye dek bu görevde kalmıştır. A.M. yüz yaşını geçmiş olarak Şaban 1172/Mart-Nisan 1759’da ölmüş ve Üsküdar’da defnedilmiştir. Ta’rih’ine düştüğü son kaydın 25 Receb 1172/24 Mart 1759 tarihini taşıdığı göz önüne alınacak olursa, yazma işlemini vefatına kadar devam ettirdiği anlaşılıyor.

Göynüklü
(d.~ 1650’ler, ö. > Mart 1759)
Eserleri: 
(1)
Ta’rih

Eserin müellif elinden çıkmış bir nüshası Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. quart. 1209 numarada kayıtlı bir mecmua içindedir. 20 x 30 cm. ebadında, kahverengi meşin ciltli olan eserin, cildinin iç kısımları çiçek motifleri ile süslenmiştir. Mecmua 372 varaktır ve büyük bir kısmı nesih, zaman zaman divani yazı ile yazılmıştır. Bu mecmuada Aziz Efendi ve Ayn Ali Qanunnamesi’nden bilmecelere, divan-ı hümayunun elkab ve inşa usullerinden bitkisel ilaçlara kadar 20’ye yakın farklı konuda giriş bulmak mümkündür. Ancak eserde pek çok sayfa ciltlenirken yanlış yere konulmuştur ve bu arada Prut seferine ait dört sayfa kaybolmuştur. Eserin başında bir fihrist bulunur. Ancak buradaki sayfa numaraları ile işlenen konular pek uyuşmamaktadır. Mecmuanın önemli kısmı y. 215b’den itibaren yazarın, 1123-1172/1711-1759 yılları arasında şahit olduğu olayları kaydettiği Ta’rih kısmıdır. A.M. bu esere bir isim vermemiş, bazen “defter” olarak adlandırmıştır. S. Çolak doktora çalışmasında bu eseri Ta’rih-i Göynüklü adıyla anmıştır.

A.M.’nin Ta’rih’i 1 Muharrem 1123/19 Şubat 1711’de Osmanlı ordusunun Rus ordusuna karşı sefere çıkışı ile başlamakta ve 25 Receb 1172/24 Mart 1759’da Sultan III. Mustafa’nın (hük. 1757-1774) kızının doğması dolayısıyla yapılan şenlikleri anlatımıyla son bulmaktadır. A.M. Ta’rih’inde bizzat şahit olduğu olayları kronolojik olarak günü gününe kaydetmeye çalışmıştır. Ancak başlangıçta bunu titiz olarak yaptığı halde 1128/1726 Avusturya seferi sonrası, yaklaşık yaprak 295’ten itibaren buna fazla itina göstermemiştir. Eserin sonlarına doğru ise bir seneyi birkaç not ile geçiştirmiş ve bu bölümde daha ziyade tevcihatlara yer vermiştir. Bu yazmanın başında A.M.’nin adı geçmez, ancak eser okunduğunda düştüğü notlardan yazarın bizzat kendisi olduğu anlaşılmaktadır. 
A.M. olayları şahit olduğu ve kendisine nakledildiği şekliyle sade, anlaşılır bir dil ile kaydetmiştir. Sebeplerini irdelememiş, ancak düşüncelerini ve eleştirilerini Patrona Halil ayaklanmasında (1143/1730) ve Damad İbrahim Paşa’nın öldürülmesinde (18 Rebiülevvel 1143/1 Ekim 1730) olduğu gibi zaman zaman dile getirmiştir. 
Ta’rih’deki konular geneli itibariyle şöyledir: 215b-242a varakları arasında 1123/ 1711 Osmanlı-Rus savaşı anlatılır. Bölüm Osmanlı ordusunun alaylar halinde Istanbul’dan Davud Paşa Sahrası’na harekete geçişi ile başlar. Geçilen menziller, kaçar gün konaklanıldığı, iki menzil arasının kaç saatte alındığı, menzillerin tasvirleri, savaş meydanı Kekeç Ağzı’na (Novi Stanilişçe?) dek verilir. A.M. savaşı çizdiği renkli bir harita ile belirginleştirmiştir. 243b-269a, 1127/1715 Mora seferi hakkındadır. Bölüm 243b Mora’ya açılacak sefer dolayısıyla kapıkulu süvari bölüklerine, kadılara, kethüdalara, ayanlara gönderilen ve seferin sebebini açıklayan bir mektup ile başlar. Rebiülevvel 1127/Mart 1715’te sefere çıkan orduya A.M. bizzat iştirak etmiştir ve ordunun Modon kalesine (Methone) dek, geçtiği yaklaşık 58 menzilin tasvirlerini vermiştir. Bu bölüm Gördös (Korinthos), Anapoli (Navplion), Modon, Ayamavra (Levkas) kalelerinin fethinin tamamlanmasından sonra, 269 a’da ordunun Burgas’a (Lüleburgaz) dönüşüyle 29 Zilkade 1127/26 Kasım 1715’te son bulur. 270a’da 1128/1716 Avusturya seferi başlamaktadır. A.M. sefere katılmıştır. Rebiülevvel 1128/Şubat 1716’dan itibaren geçilen menzilleri, iki devlet arasındaki mektuplaşmaları, atama ve azilleri kaydetmiştir. A.M. bu bölümde yer yer kişisel görüşlerini açığa vurmuş, eleştiriler getirmiştir. Bölüme ait son kayıt 295a’da Osmanlı ordusunun 25 Zilkade 1130/ 21 Ekim 1718’de Istanbul’a ulaştığına dairdir. A.M. bu seferlerin ardından Istanbul’da kalmıştır. Burada gördüklerini yazmaya devam etmiştir. 296a’da, 1 Şevval 1132/6 Ağustos 1720’de sur-ı hümayun hitan şenliklerinin hazırlıklarının başladığını belirtir ve şenlik masrafları hakkında ayrıntılı bilgi verir. Sur-ı hümayun şenliklerinin ikincisi 15 Rebiülahir 1141/18 Ekim 1728’de yapılan Zeyneb Sultan ile Mustafa Paşa ve Hasibe Sultan ile Silahdar Mehmed Paşa için yapılan çifte düğün, üçüncüsü ise 4 Muharrem 1156/28 Şubat 1743’de yapılan Esma Sultan’ın düğünüdür. Istanbul’da kalan A.M. İran ile olan gelişme ve görüşmeleri 21 Cemaziyülevvel 1149/27 Eylül 1736’ya dek Istanbul’dan takiple kaydetmiştir. Bu bölüm 301a’da Erzurum valisi Silahdar İbrahim Paşa’dan gelen ve Tebriz’in, Tiflis’in (Tbilisi) ve Revan’ın (Yerevan) Osmanlı idaresine girmek istediğini belirten mektupların 3 Cemaziyülevvel 1135/9 Şubat 1723’te görüşülmesiyle başlar, 333b’de İran ile yapılan 21 Cemaziyülevvel 1149/27 Eylul 1736 tarihli anlaşmaya dek sürer.
A.M. aynı zamanda Istanbul’da yaşanan yangınları, zelzeleleri, kendisine garib gelen olayları not etmiş, 322a’dan itibaren Patrona Halil ayaklanmasını (15 Rebiülevvel 1143/ 28 Eylül 1730), asilerin Istanbul’daki vukuatlarını, III. Ahmed’in (1114-1143/1703-1730) tahttan indirilmesini kaydetmiştir. 354b-358b arasında hastalıkların çeşidine göre bitkisel ilaç terkipleri verilmiştir. 
A.M.’nin eserinin bilinen tek tam nüshası yukarıda değinilen Berlin yazmasıdır. 1986 tarihli makalesinden anlaşıldığına göre sadece Prut savaşını anlatan bölümü içeren yaklaşık 30 varaklık bir nüsha Şevket Rado’nun kütüphanesinde bulunmaktaydı. Bu nüsha Muharrem 1123/ Şubat 1711’de başlamakta ve Receb 1126/Temmuz-Ağustos 1714’te İsveç Kralı XII. Karl’ın memleketine dönüşü ile son bulmaktadır. Rado’nun belirttiğine göre bu nüshadaki son yaprağa 1205/1790 yılı düşürülmüş, yani istinsah bu yılda gerçekleşmiştir. Rado’nun kütüphanesi günümüzde okuyucuya açık bulunmamaktadır.

İçindekiler: Berlin’deki Ms. or. quart 1209 no’lu yazmaya göre konu başlıkları tasnif edilebildiği ölçüde verilmeye çalışılmıştır.
216b: Sefer-i hümayun. 1 Muharrem 1123. 243b: Mora ceziresine sefer-i hümayun. 1126. 270a: Sefer-i hümayun an canib-i Nemçe. 1128. 295b: Der beyan-ı elçi-i Nemçe. 296a: Sur-i hümayun içün etraf ve eknafa tenbih olunub, piş-keşler içün defterleri verildi. 1 Şevval 1132. 300b: Müşavere der bab-ı hazret-i sadr-ı ali der huzur-ı sadr-ı ali. 6 Muharrem 1135. 300b: Fasl-ı müşavere der bab-ı hazret-i vezir-i azam der huzur-ı hazret-i sadr-ı ali. 13 Safer 1135. 301a: Tebdilat-ı hvacegan-ı baz. 17 Rebiülevvel 1135. 301a: Müşavere der bab-ı saray-ı hazret-i sadr-ı ali der huzur-ı sadr-ı ali. 3 Cemaziyülevvel 1135. 302a: Tebdilat-ı hvacegan-ı divan-i hümayun. 22 Şevval 1135. 314b: Devlet-i aliyyeden İsfahan hakimi Eşref Hana gidecek elçidir. 315a: Aqd-i nikah. 15 Rebiülahir 1141. 316b: Tevcihat. 17 Şevval 1141. 317a: Elçi-i Raşid Paşa amed. 26 Zilkade 1141. 317b: Kebir ihraq. Muharrem 1142. 318a: Sadabad, ziyafet, tertib-i alay. 23 Muharrem 1142. 318b: Meşveret der bab-ı hazret-i sadr-ı ali ve huzur-ı hümayun. 4 Şevval 1142. 319b: Tevcihat-ı hvacegan-ı aqlam tebdila[t] ve muqarrer ve ocag-ı agayan ve sa’ire. 16 Şevval 1142. 319b: Elçi-i Qızılbaş. Pazar, 2 Zilhicce 1142. 320a: Der beyan-ı meşveret ve mükaleme-i elçi-i Şah-ı Acem. 320a: Meşveret der bab-ı sadr-ı ali. 24 Zilkade 1142. 320b: İhrac-ı mevacib. 9 Muharrem sene 1143. 321a: Huruc-ı Şah-ı Tahmasp. 321a: Eşref Hana imdad. 321a: Firar-ı Eşref Han. 321b: İhrac-ı ehl-i İslam [ez] qale-i Hamadan [ve] duhul-i Qızılbaş. 321b: İhrac-ı ehl-i İslam [ez] qaza-i Kirman şahan [ve] duhul-i Qızılbaş. 321b: Elçi-i Şah Tahmasp Qulu. 322b: Haze-l-vaqa [Padişah ve şehzadelerin Üsküdar’dan Istanbul’a geçişi]. 323a: Qatl-i İbrahim Paşa ve Qapudan Mustafa Paşa ve Mehmed Kethuda. 323a: Cülus-i hümayun [Mahmud I]. 324a: Aqlam-ı hazineden verilen icmaller mucibince verilecek atiyye-i hümayunuñ defteridir. 27 Rebiülevvel 1143. 325b: Zorbalar. 17 Ramazan 1143. 326b: Defa-i salis-i eşqiya. 29 Safer. 327b: Suret-i mektub-ı Serasker Ahmed Paşa ba-canib-i şarq. 328b: Tahlis-i Bagdad. 330b: İhraqlar. 9 Rebiülahir 1148. 331a: Mosqov Çasarı naqz-i ahd „edüb. 331b: Fevt-i Sultan Ahmed. 341b: flZiyafet-i sadr-ı ali elçi-i Nemçe der Sadabad. 7 Receb 1153. 342a: Tevcihat der huzur-ı sadr-ı ali. 12 Şevval 1153. 342b: Tevcihat-ı ocag-ı agayan. 13 Şevval 1153. 343a: Der mahall-i elçi-i Tahmasp Qulu Şah. 23 Zi’l-Hicce 1153. 344b: Acem elçisi hazret-i vezir-i azam hazretlerine geldi. 12 Muharrem 1154. 345a: Mosqov elçisi dahi gelüb. 19 Muharrem 1154. 346b: Der ziyafet-i elçi-i Mosqov. 28 Cemaziyülevvel 1154. 346b: Sulh-ı Mosqov. 347b: Meşveret der bab-ı sadr-ı ali. 8 Safer 1155. 349a: Meşveret-i mahfi der bab-ı hazret-i sadr-ı ali. 3 Receb 1155. 351a: Azl-i Ali Paşa. 4 Şaban 1156. 351b: Tevcihat-ı erbab-ı münasib. 351b: Haber-i meserret, inhizam-ı Şah-ı Acem Nadir Şah. 351b: Haber-i meserret. [Musul seraskeri Hüseyin Paşa’dan gelen ve Nadir Şah’ın Sencan’da Yezid Kürtlerine yenilmesi hakkında]. 8 Şevval 1156. 352a: Tebdilat ve tevcihat. 16 Şaban 1158. 352b: Tevcihat-ı baz-ı rical. 7 Cemaziyelahir 1159. 353a: Gün-i şemsiñ tutulması. 353a: Suret-i husuf. 353b: Tevcihat-ı hazret-i sadr-ı ali der bab-ı saray-ı sadr-ı ali. 10 Şevval 1161. 353b: Habsü’l-bevl içün ilac budur. 20 Rebiülevvel 1165. 358b: Cehaz-ı Zübeyde Sultan bintü’l-Gazi Sultan. 359b: Avdet-i donanma-i hümayun. 360a: Suret-i qamer ve suret-i şems. 360b: İhraq-ı kebir. 360b: İhraq-ı hane-i şeyhü’l-islam efendi der qarib-i Bahçe Qapusu. 14 Rebiülevvel 1163. 361a: Azl-i yeñiçeri agası 24 Cemaziyülevvel 1163. 361a: Tevcihat-ı qaziasker-i Rumeli. 12 Cemaziyyelahir 1163. 361a: Tevcihat-ı emin-i Tersane-i amire. 17 Cemaziyyelahir 1163. 361a: Tevcihat-ı şeyhü’l-islam efendi. 27 Cemaziyyelahir 1163. 361a: Baz-ı tevcihat ve tebdilat. 24 Şaban 1163. 361a: Tevcihat-ı erbab-ı mansub der huzur-ı sadr-ı ali. 6 Şevval 1163. 361b: Be-avdet-i donanma dahil-i Asitane ve ma hazine-i Mısr-ı Qahire dahil-i Asitane. 362a: Elçi-i Dubrovnik [cizye teslimi için gelişi], 15 Muharrem 1164. Baz-ı ricale dahi hilat-i fahire der huzur-ı hümayun. 362a: Qar zuhuru. 23 Muharrem 1164. 362a: Baz-ı tevcihat der bab-ı sadr-ı ali huzur-ı sadr-ı ali. 20 Safer sene 1164. 362a: Defa-i tevcihat-ı kethüda beg hazret-i sadr-ı ali defterdar efendi. 362b: İhraq-ı kebir der Asitane-i saadet fi 9 Temmuz/fi 7 Şaban sene 1164. 362b: Qar yagdı. 362b: İhrac-ı donanma-i hümayun. 16 Cemaziyyelahir 1165. 363a: İhraq-ı kebir Gedik Paşa qurbunda Sabuncılar hanında. 363a: Hacc-ı şerif[-i] sadr-ı azam hazretleriniñ validesi. 363a: Zelzele-i azim. 363a: Vefat-ı Sultan Ayşe Sultan. 17 Zilkade 1165. 363b: Tevcihat-ı kethüda beg hazret[-i] sadr-ı ali. 10 Muharrem 1166. 363b: İhrac-ı mevacib. 21 Muharrem 1166. 363b: Tersane-i amireniñ donanma-i hümayun qalyonları geldi. 8 Safer 1166. 364a: Davet-i mevlud-i şerif; suret-i ferman-ı ali. 13 Rebiülevvel 1166. 364a: Tevcihat-ı Mısr-ı Qahire. 1 Cemaziyülevvel 1166. 364a: İhrac-ı mevacib. 1165. 364b: İhrac-ı donanma-i hümayun [ez] Tersane-i amire. 22 Cemaziyyelahir 1166. 364b: Hariq. 1 Receb 1166. 364b: Defa-i hariq. 20 Receb 1166. 364b: Defa-i hariq. 24 Receb 1166. 364b: Azl-i baş baqı qulu agası. 4 Şaban 1166. 365a: İhrac-ı mevacib. 17 Şaban 1166. 365a: İmsakiyye. 1 Ramazan 1166. 365a: Dolu zuhuru. 365a: Ramazan-ı şerifatıñ gurresi. 1166. 365a: Tevcihat-ı erbab-ı menasıb. 10 Şevval [1166]. 365b: Tevcihat. 1 Muharrem 1167. 365b: Qıra’at-ı mevlud-i şerif. 12 Rebiülevvel 1167. 366a: İhraq-ı kebir. 15 Cemaziyülevvel [1167]. 366 b: Ba-hatt-ı hümayun. 5 Şaban 1167. 366b: Tevcihat-ı erbab-ı münasib. 7 Şevval 1167. 366b: Azl-i kethüda beg ve Rumeli payesiyle iki tug. 367a: İhraq-ı kebir. 11 Teşrin-i evvel 1167. 367a: İntiqal-i Sultan Mahmud Han, cülus-ı Sultan Osman Han. 367b: Suret-i ferman ki sadr-ı azam Ali Paşa hazretleri mühre geldügi davetdir. 367b: Suret-i ferman ba-tezkire-i kethüda beg. 12 Cemaziyyelahir 1168. 367b: İhraq-ı eyvan-ı Sarı qale(?). 367b: Azl-i vezir-i azam Ali Paşa hazretleri. 368a: Vefat-ı Valide Sultan bint-i hazret-i Sultan Osman Han. 26 [Safer] 1169. 368b: İhraq-ı kebir an tafsil an hatt-ı hümayun ve ba-ferman-ı ali ve tahrir-i qa∂i-i Istanbul. 1169. 368b: Azl-i vezir-i azam Mustafa Paşa. 369 a: Tevcihat der vüzera (?) üç tug kethüda beg Ahmed Paşa. 15 Rebiülahir 1169. 369b: Defa-i ihraq. 27 Cemaziyülevvel 1169. 369b: Azl-i vezir-i azam Said Paşa. 1 Receb 1169. 370a: Vezaret-i Ragib Mehmed Paşa mühr-i şerif verildigi ta’rihdir. 370a: İhrac-ı donanma-i hümayun. 3 Şaban 1170. 370a: Tevcihat-ı kethüda-i sadr-ı ali. 21 Cemaziyülevvel 1170. 370a: Müteveffa vezir kethüdası Derviş Mehmed Aga. 3 Zilhicce 1170. 370a: Nasb-ı kethüdalıq. 3 Zilhicce 1170. 370b: Tevcihat. 3 Muharrem 1171. 370b: Müteveffa Sultan Osman b. Sultan el-Gazi Mustafa Han. 15 Safer 1171. 370b: Qıra’at-ı hatt-ı hümayun der bab-ı saray-ı sadr-ı ali. 17 Safer 1171. 370b: Meşveret der huzur-ı hümayun. 15 Rebiülevvel 1171. 370b: Tevcihat. 27 Rebiülevvel 1171. 371a: Aqdü’l-nikah-ı vezir-i azam Ragıb Mehmed Paşa, [be-]Saliha Sultan bint-i Sultan Han. 27 Receb 1171. 371a: Teşrif-i Saliha Sultan. 5 Şaban/2 Nisan 1171. 371b: Tevcihat-ı erbab-ı menasıb, hazret-i sadr-ı ali huzurunda hilat-ı fahire ilbas. 3 Ramazan 1171. 371b: İhraq-ı kebir. 21 Zilkade 1171. 371b: Dünyaya gelen sultan ta’rihidir. 14 Receb 1172.

Bibliyografya: 

1) Ta’rih
Yazmalar: (1) Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. quart. 1209. 371 y., 29-37 sat., nesih ve kısmen divani. (Barbara Flemming, Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland, Türkische Handschriften, c. 13 (Wiesbaden, 1968), 28 (no. 41), 151-152 (no. 191), 153-154 (no. 193), 186-187 (no. 227), 203 (no. 247), 256-257 (no. 321), 259-260 (no. 326), 271 (no. 341), 272 (no. 342), 275 (no. 348-349), 276 (no. 350), 319 (no. 416), 334-335 (no. 428), 338 (no. 433), 346-347 (no. 446). (2) Istanbul, Şevket Rado Özel Kütüphanesi. 30 y.

Edisyonlar: Yok.

Kaynaklar: Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, c. 1 (Istanbul, 1308/1890-91), 256. Sami ve Şakir ve Subhi, Sami ve Şakir ve Subhi Ta’rihi, (Istanbul, 1198/ 1783-84), 214b. Franz Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke (Leipzig 1927), 313. Akdes Nimet Kurat, “İsveç Kralı XII. Karl’ın Türkiye’de Kaldığı Zamana Ait Metinler ve Vesikalar”, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, no. 5/1, Ekler I, (1943), V-VII. A.N. Kurat, Prut Seferi ve Barışı 1123 (1711), (Ankara, 1951). A.N. Kurat, “Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmud’un (1123-1711) Prut Seferine ait Defteri”, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c. IV/6-7 (1966), 261-427. Şevket Rado, “Hazine-i Bîrun Kâtibi Ahmed bin Mahmud Efendinin Tuttuğu Prut Seferine Ait Defterden Koparılan Sahifelerde Neler Vardı?, Belleten, c. L/198 (Aralık 1986), 807-824. Adrian Tertecel, “Un Izvor Otoman Necunoscut Istoriografiei Noastre: ‘Jurnalul’ (Defter) lui Ahmed bin Mahmud (secretar al vistieriei otomane) privind campania militara a Inaltei Porti din anul 1711 în Moldova”, Universitatea Bucureşti Facultatea de istorie Caietele Laboratorului de studii Otomane, no. 2, (Bucureşti, 1995), 55-133. Songül Çolak, Die Bedeutung des Geschichtsschreibers Ahmed b. Mahmud und seines Werkes Târih-i Göynüklü als Quelle für die Geschichte des Osmanischen Reiches im 18. Jahrhundert (Berlin, 1999). Songül Çolak, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Tarih Yazıcılarından Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmûd’un Hayatı”, Belleten, LXVII/250 (Aralık 2003), 853-865. Erhan Afyoncu, “Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmûd Kimdir?,” Journal of Turkish Studies, c. 28/1 (2004), 1-8.

Yazar: 
Songül Çolak
Ağustos 2005